De columnist als Schreibtisch-genocidair

Of: hoe redacties de ontkenning van genocide toestaan (en weerwoord weigeren)

Er is veel leed in de wereld. Mijn manier om daar mee om te gaan is amateurvoetbal kijken. Ik ga jullie zeker lastig vallen met observaties van de velden, hopelijk met enkele lyrische beschrijvingen van Aimane Lemrini, een jonge dribbelaar die me met zijn acties bij USV Elinkwijk eindeloos veel plezier heeft bezorgd, en van wie ik hoop dat ‘ie het bij USV Hercules goed zal doen, of met wat voetbal maatschappelijk kan betekenen en zo meer. Te zijner tijd kun je dat overslaan als het niets voor je is.

Voor nu wil ik het tóch weer hebben over de genocide in Gaza en een akkefietje met een krant, Trouw ditmaal. Vooropgesteld: met een kleine redactie maakt Trouw heldere en gedurfde keuzes. Ze trok een bloedrode lijn door de krant rond de eerste demonstratie, publiceerde een voorpagina vol namen van nuljarige gedode Palestijnen en toonde de aangekondigde uithongering aan met een tijdlijn. Bovendien heeft de krant haar journalistieke verantwoording op orde. De ombudsman reageert altijd. En zelfs de smoordrukke hoofdredactie licht keuzes toe.

Een vilein briefje

Toen columnist Ephimenco een paar weken geleden voor de zoveelste keer demonstranten tegen genocide antisemitisme aanwreef, stuurde ik een ingezonden brief. En ik deed boos mijn beklag per mail. Het was een vilein briefje, misschien zelfs onder de gordel, maar overduidelijk een pastiche op Ephimenco’s werkwijze.

Daarmee was de kous niet af. Het leek de opinieredactie een goed idee om nu een andere brievenschrijver te laten suggereren dat ik persoonlijk antisemitische motieven zou hebben, naast de gebruikelijke pro-Israëlische propaganda. Zouden er werkelijk Hamas-tunnels hebben gezeten onder die katholieke kerk die Israël diezelfde week bombardeerde, T.E. Noordennen?

Zo’n lezer weet kennelijk niet beter. Maar de opinieredactie wel en ik neem haar deze werkwijze kwalijk. De krant redeneert dat lezers deze onzin als mening waarderen, dat ze verschillende perspectieven belangrijk vinden. Dat vind ik ook. Maar ontkenning van genocide is geen onschuldige mening, het is onderdeel van het proces van genocide. Publiceer argumenten en tegenargumenten, geen onwaarheden. De krant begint ook geen debat over de vraag of de aarde om de zon draait of misschien toch andersom. Als de opinieredactie denkt dat het publiceren van briefje op briefje maatschappelijk debat is, daarbij voortdurend klepkolder van willekeurige lezers en stukjesschrijvers herhalend, en lezers die genocide willen stoppen antisemieten noemen, dan is er iets mis. Afgelopen week schreef weer een andere columnist afkeurend dat ‘lezers boos redacties mailen omdat een columnist iets schrijft wat hun niet zint’. Ik kan haar garanderen dat ik boze brieven zal sturen bij loze insinuaties van antisemitisme.

Critici in diskrediet brengen

Kennelijk had ik een snaar geraakt, want een woedende Ephimenco blijft er in zijn zaterdagse stukjes maar op terugkomen. Hij probeerde mijn werkgever erbij te slepen en verweet mij haat. Wat doet mijn functie ertoe? Tellen mijn argumenten minder als ik werkloos was geweest? Mag Ephimenco nog harder uithalen als ik voor de kerk blijk te werken, of een universiteit of de overheid? Waarom doet het ertoe? Ja, vanwege de kennis natuurlijk. Maar juist op dat punt legt hij het volledig af. Kennelijk speelt er een ander motief: het is zijn manier om critici in diskrediet te brengen. Terwijl kennis juist een brevet van vermogen zou moeten zijn. Checkte Trouw bij alle ingezonden brievenschrijvers maar of ze hun zaken een beetje op een rijtje hebben. Dan stond er een stuk meer interessante uitwisseling van gedachten op de pagina en een stuk minder onzin.

Dat Trouw te midden van een genocide in zulke onbenullige situaties terechtkomt waarbij ze een columnist genocide laat ontkennen, experts laat uitmaken voor antisemiet en vervolgens degenen die daartegen protesteren nogmaals in een column en op opinie laat uitmaken voor haatzaaier en antisemiet komt voor rekening van de redactie. Treurig.

Niet omdat het mij zou beledigen, dat doet het niet. Maar omdat het mijn vrienden kwetst én omdat ik het verschrikkelijk vind dat een oud-verzetskrant dit niveau behaalt tijdens de genocide op het Palestijnse volk.

Hieronder vinden jullie mijn reactie, die deels overlapt met bovenstaande. Jammer dat Trouw hem weigerde.

---

Toen Ephimenco een paar weken geleden voor de zoveelste keer demonstranten tegen genocide antisemitisme aanwreef, stuurde ik een ingezonden brief. En ik deed boos mijn beklag per mail. Het was een vilein briefje, misschien zelfs onder de gordel, maar overduidelijk een pastiche op zijn eigen werkwijze. Daarmee was de kous niet af. Een brievenschrijver mocht suggereren dat ik persoonlijk antisemitische motieven zou hebben en de gekrenkte columnist verweet mij haat. Afgelopen weekend ging Ephimenco wéér door het lint en schreef hij over ‘retoriek’ en genocide als ‘een rekbaar begrip’. Je moet maar durven.

Laten we voor de lezers wat feiten op een rij zetten.

“Het zijn beesten, ze hebben geen recht van bestaan. Ik ga niet discussiëren over de manier waarop, maar ze moeten worden uitgeroeid.” Yoav Kisch, de minister van onderwijs.

“Haat de monsters, haat de vijand, vaag haar weg van de aardbodem.” Galit Distel Atbaryan, parlementslid en voormalig minister van informatie.

“Het zijn allemaal terroristen. Zij moeten geëlimineerd worden.” Itamar Ben Gvir, minister van veiligheid.

Zo gaat het maar door. En dat waren alleen nog maar politici. Wat Israëlische journalisten en soldaten allemaal aan dehumaniserende, haatzaaiende en moordlustige teksten hebben gebezigd zou deze volledige krant vullen. Palestijnen zijn ‘roofdieren’, ‘wilde beesten’, ‘geen onschuldige burgers’. ‘Vernietig Gaza’, ‘wis het uit’. ‘Bombardeer zonder onderscheid, geen genade’. Enzovoorts.

Wat zouden die politici daarmee bedoeld hebben? Wilden ze dan niet, beste Ephimenco, dat hun woorden gevolgd werden door misdaden die ze zeiden te wensen?

Staten moeten genocide voorkomen

Ondanks dat alles vindt hij gebruik van het woord genocide maar “oneigenlijk”, zoals hij eerder dit jaar schreef. Gaan het Internationaal Gerechtshof (in januari 2024!!), Amnesty International, Human Rights Watch, experts van de Verenigde Naties, Omer Bartov, Amos Goldberg, Raz Segal, het NIOD, het Lemkin Instituut en tientallen van hun collega’s over één nacht ijs? Zou Omer Shatz, hoogleraar recht in Parijs, zijn 170 pagina’s tellende rapport over ‘aanzetten tot genocide’ verzonnen hebben? Zouden zij de ergste mensenrechtenschendingen, misdrijven tegen de menselijkheid, vaststellen voor hun plezier? Of vanwege hun malicieuze neigingen om anderen te belasteren? Om antisemitisme te bedrijven?

In tegenstelling tot columnisten verliezen wetenschappers bij oneigenlijk gebruik van een zwaarbeladen term hun geloofwaardigheid. Vanzelfsprekend zijn er experts die andere accenten leggen en dient dit alles uiteindelijk door een rechter te worden beoordeeld. Maar alle gerenommeerde experts toetsen aan de definitie van het Statuut van Rome en het Genocideverdrag, niet aan welke historische misdaad dan ook. De Commissie van advies inzake volkenrechtelijke vraagstukken (CAVV) deed vorige week de essentie nog eens uit de doeken: staten moeten genocide voorkomen. Dat is een plicht voor elke staat, dus ook voor Nederland. Daarom is dat woord zo belangrijk.

En nu komen we op de bijdrage van Ephimenco’s stukjes. In een buitengewoon interessante podcast legt genocide-expert Alma Mustafic uit dat genocide een proces is, bestaande uit meerdere stappen, waaronder het bagatelliseren en ontkennen van genocide. Ze zegt onder meer: “Dat jij dat niet begrijpt en niet wilt zien…betekent alleen dat jij je kennis niet op orde hebt.” Dit is het punt. Dat Ephimenco niet ziet dat hij bijdraagt aan het bagatelliseren van de allerergst denkbare misdaad, is zijn probleem. Kennelijk was mijn harde taal nodig om tot hem door te dringen.

Mag een columnist dan niet al deze conclusies in de wind slaan en op eigen gezag de inmiddels alom gedocumenteerde en gelivestreamde genocide betwijfelen? Hij gaat zijn gang maar. Maar spaar ons je jeremiades als je eens een koekje van eigen deeg krijgt.

Weerstand tegen propaganda

Verzet begint met weerstand tegen propaganda, schreef de krant ironisch genoeg ditzelfde weekend in het commentaar. Helemaal eens. In mijn ogen zou oud-verzetskrant Trouw zich niet moeten laten gebruiken om op oneigenlijke gronden genocide te vergoelijken, met halve citaten, weglaten van feiten en door critici vervolgens antisemitisme, haat of onverdraagzaamheid voor andere meningen te laten aanwrijven.